Naukowcy z Danii, Hiszpanii i siedmiu innych krajów europejskich stworzyli najbardziej kompletną mapę dróg cesarskich sprzed prawie 2000 lat. Dlaczego będzie to kluczowe narzędzie do badań nad mobilnością, handlem i zdrowiem w starożytności?
Imperium Rzymskie było cywilizacją starożytną, która kontrolowała znaczną część Europy, północnej Afryki i Bliskiego Wschodu od 27 roku p.n.e. do 476 roku n.e.
Zespołowi naukowców udało się opracować mapę cyfrową, która radykalnie zmienia dotychczasową wiedzę na temat dróg Imperium Rzymskiego.
Została ona stworzona dzięki bazie danych Itiner-e, a wyniki prac zostały opublikowane w czasopiśmie Scientific Data.
Na podstawie opracowanej mapy wykrytoponad 100 000 dodatkowych kilometrów starożytnych dróg, co stanowi prawie dwukrotność dotychczasowych szacunków dotyczących sieci dróg.
„Odkrycia zwiększają znaną długość systemu drogowego imperium o ponad 100 000 kilometrów” – stwierdzili autorzy badania w komunikacie opublikowanym przez wydawnictwo Springer Nature.
Informacja ta zmienia sposób badania mobilności w starożytności i na nowo ocenia ślady pozostawione przez Rzymian w nowoczesnym krajobrazie.
Projekt był kierowany przez Toma Brughmansa, Pau de Soto i Adama Pažouta we współpracy z instytucjami naukowymi z kilku krajów europejskich.
Mapowanie tego, co Rzym pozostawił pod ziemią
Rzymskie szlaki fascynują od wieków, ale znaczna ich część została pogrzebana pod nowymi miastami, polami uprawnymi i zmieniającym się krajobrazem.
Przez dziesięciolecia dostępne mapy przedstawiały tylko część obrazu, a wiele regionów pozostawało nieznanych.
Brak pełnej digitalizacji utrudniał zrozumienie funkcjonowania imperium.
Specjaliści musieli polegać na fragmentach, relacjach i rozproszonych znaleziskach, co ograniczało badania nad administracją, handlem, a nawet starożytną służbą zdrowia.
Koordynacja rejestru cyfrowego wiązała się z nowym wyzwaniem: zebraniem wszystkich fragmentów, porównaniem źródeł archeologicznych, starych map, opisów historycznych i stworzeniem syntezy, która posłużyłaby zarówno do celów historycznych, jak i modelowania społecznego i gospodarczego.
Cel wykraczał poza obliczenie odległości. Itiner-e postawiło sobie za zadanie połączenie punktów, pokazanie rzeczywistych powiązań między regionami oraz zidentyfikowanie skrzyżowań, rozgałęzień i rzeczywistych różnic między głównymi i drugorzędnymi trasami na terytoriach starożytnego imperium.
„Nikt wcześniej nie zgromadził tak kompletnej i ogólnodostępnej cyfrowej dokumentacji rzymskich dróg” – podkreślił zespół naukowców.
Prawie 300 000 kilometrów: nowa odsłona rzymskiej kartografii
Grupa naukowców połączyła technologię satelitarną, archiwa archeologiczne, mapy topograficzne i źródła historyczne. Tak powstał Itiner-e.
Jest to cyfrowa baza danych, która zebrała 299 171 kilometrów dróg, przekraczając o ponad 100 000 tradycyjne szacunki wynoszące 188 555 kilometrów.
Różnica w sumie wynika ze szczególnego skupienia się na Półwyspie Iberyjskim, Grecji i Afryce Północnej.
Stworzenie mapy wymagało ponownego przemyślenia trasy: cyfrowe drogi są teraz zgodne z rzeczywistą geografią, podążając zakrzywionymi trasami w górach, tak jak robili to starożytni Rzymianie.
Itiner-e obejmuje 14 769 odcinków dróg, z czego 103 478 kilometrów sklasyfikowano jako trasy główne, a 195 693 jako drogi drugorzędne. Każdy odcinek określa sekcję wyznaczoną przez skrzyżowania, miasta lub naturalne granice.
Poziom dokładności jest zmienny: tylko 2,7% tras posiada bezpośrednie i dokładne dowody. 89,8% posiada prawdopodobne dane, a 7,4% to trasy zrekonstruowane na podstawie wzorców i fragmentów.
Naukowcy stwierdzili, że baza Itiner-e może być teraz wykorzystywana do badania wpływu rzymskich dróg na łączność, administrację, migrację i rozprzestrzenianie się chorób w imperium.
Otworzyło to drogę do nowych pytań dotyczących tego, w jaki sposób drogi sprzyjały ekspansji militarnej, handlowi i rozprzestrzenianiu się kultury rzymskiej.
Wyzwania i przyszłe działania
Zespół zalecił pogłębienie wymiaru chronologicznego, ponieważ baza nie pokazuje jeszcze, jak zmieniały się trasy na przestrzeni wieków.
Zdolność uchwycenia przemian historycznych pozostaje zadaniem do realizacji w przyszłych badaniach.
W raporcie podkreślono, że większość tras nie ma jeszcze bezpośredniego wsparcia archeologicznego, ale baza danych stanowi najlepsze dostępne przybliżenie dla każdego badacza.
„Itiner-e stanowi najdokładniejszą i najpełniejszą dotychczas digitalizację, ale ujawnia również luki w obecnym rozumieniu dróg imperium” – podkreślili naukowcy.
