W pobliżu południowo-wschodniej granicy Meksyku, w stanie Tabasco, zespół archeologów odkrył w 2020 roku największą monumentalną budowlę Majów, jaką kiedykolwiek znaleziono. Był to budynek o długości 1,5 kilometra, szerokości 400 metrów i wysokości od 9 do 15 metrów.
Platforma gliniana, która pojawiła się na stanowisku archeologicznym znanym jako Aguada Fénix, pochodzi z około 1000 roku p.n.e., co czyni to miejsce najstarszym znanym stanowiskiem Majów. W jego okolicy znaleziono około 500 podobnych stanowisk, choć mniejszych rozmiarów.
Ważne miejsce ceremonialne Majów
Po pięciu latach badań naukowcy z Uniwersytetu Arizony odkryli, że Aguada Fénix było w rzeczywistości kosmogramem, modelem przedstawiającym porządek wszechświata. To sprawia, że miejsce to jest jednym z najważniejszych miejsc ceremonialnych na terenie Majów.
Najnowsze wykopaliska ujawniły studnię w kształcie krzyża, zwaną cruciforme, zawierającą zbiór artefaktów ceremonialnych, które dostarczają „bezprecedensowych informacji” na temat pierwszych rytuałów Majów, wyjaśniają specjaliści w artykule opublikowanym w czasopiśmie Science Advances.
W badaniu profesorowie antropologii Takeshi Inomata i Daniela Triadan wskazują, że odkrycie to obala dawne przekonanie, że kultury Mezoameryki rozwijały się stopniowo, budując coraz większe osady, takie jak Tikal w Gwatemali i Teotihuacán w środkowym Meksyku.
„Aguada Fénix powstało prawie tysiąc lat przed rozkwitem tych miast i jest tak samo duże, a nawet większe od nich wszystkich” – zaznaczają w komunikacie. „Na początku 1000 roku p.n.e. miała miejsce fala budowy, o której praktycznie nikt nie wiedział” – dodaje Inomata.
Według archeologów budowle te były „od samego początku” planowane na wielką skalę. Pierwsze ślady odkryto w 2017 r. za pomocą lidaru, który wykorzystuje lasery z samolotu przelatującego nad obszarem w celu skanowania dżungli i lasu oraz tworzenia trójwymiarowych map struktur zbudowanych przez człowieka.
Ten sam zespół wykorzystał już tę technikę w 2015 roku w sąsiedniej Gwatemali, aby odkryć wczesne budowle w majskim stanowisku archeologicznym Ceibal. Aguada Fénix miało podobny układ jak Ceibal, jak podają naukowcy z Uniwersytetu Arizony.
Centralna oś pomnika znalezionego w Meksyku jest wyrównana z wschodem słońca 17 października i 24 lutego, czyli okresem 130 dni, który prawdopodobnie stanowi połowę 260-dniowego cyklu kalendarza rytualnego Mezoameryki. Układ ten jest podobny do innych stanowisk archeologicznych Majów, które również posiadały ceremonialne skarbce. Dlatego specjaliści uważają, że możliwe jest znalezienie czegoś podobnego w Aguada Fénix, w dzisiejszym wiejskim obszarze rancz na wschód od Tabasco.
Pierwszym znaczącym znaleziskiem podczas wykopalisk prowadzonych w krzyżowym dole było kilka siekier z jadeitu, które archeolodzy zidentyfikowali jako ceremonialne. „To wskazywało nam, że było to ważne miejsce rytualne” – stwierdził Inomata.
W miarę postępu prac zespół znalazł rzeźbione w jadeicie ozdoby, które zidentyfikowano jako przedstawienia krokodyla, ptaka i, jak się uważa, rodzącej kobiety. Na dnie studni znajdował się kolejny, mniejszy krzyż, gdzie znaleziono pigmenty mineralne – małe kupki niebieskiej, zielonej i żółtawej ziemi – ułożone zgodnie z kierunkami świata.
„Wiedzieliśmy – zauważył Inomata – że istnieją określone kolory związane z określonymi kierunkami, co jest ważne dla wszystkich ludów Mezoameryki, w tym dla rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej. Jednak nigdy wcześniej nie znaleźliśmy pigmentów ułożonych w ten sposób, związanych z każdym konkretnym kierunkiem”.
Pigmenty i inne materiały
Autorzy badania podejrzewają, że budowniczowie ułożyli kolory i inne materiały jako ofiarę, a następnie wypełnili ją piaskiem i ziemią. Datowanie radiowęglowe szacuje, że znalezisko pochodzi z okresu między 900 a 845 r. p.n.e. i prawdopodobnie ludzie powracali do tego miejsca, aby odprawiać kolejne rytuały i pozostawiać tam przedmioty z jadeitu.
Wykopaliska ujawniły również sieć podwyższonych dróg i zagłębionych korytarzy, których budowniczowie Aguada Fénix używali, aby dostać się na miejsce i poruszać się po nim, a także kanały i tamę do odprowadzania wody z pobliskiego jeziora. Drogi, korytarze i kanały przebiegały równolegle do osi orientacji względem słońca i rozciągały się do 10 kilometrów od głównego płaskowyżu osady.
Niektóre miejsca Majów, takie jak Tikal w Gwatemali, były rządzone przez króla o wyjątkowej władzy, ale jak dotąd nie znaleziono dowodów na to, że Aguada Fénix zostało zbudowane według tego modelu. Teoria Inomaty głosi, że osada miała przywódców, ale byli to raczej intelektualiści, którzy prowadzili obserwacje astronomiczne i kierowali projektowaniem i planowaniem tego miejsca.
„Ci władcy nie mieli władzy, aby zmuszać innych ludzi” – dodał Takeshi Inomata. „Prawdopodobnie przybyli tu dobrowolnie, ponieważ idea zbudowania kosmogramu była dla nich bardzo ważna i dlatego pracowali razem” – podsumowuje.
